Informacje ogólne związane z pobytem PGWAR w Polsce

Najważniejsze dane statystyczne związane z pobytem wojsk radzieckich w Polsce:

 

Wojska stacjonowały w 59 garnizonach w 21 byłych województwach. Przeważały one w północno - zachodniej i południowo - zachodniej części Polski. Całkowity obszar użytkowany przez PGW wynosił 70, 562 tysiąca hektarów, z czego 68, 126 tysiąca (97%) było zlokalizowane we wcześniej wymienionych województwach. Obiekty wojskowe były w większości powiązane z poligonami liczącymi łącznie 51, 271 tysiąca hektarów. Największe powierzchniowo garnizony to Pstrąże (Strachów) 20, 744 tysiące hektarów (składał się z koszar Pstrąże, poligonu wojskowego oraz innych obiektów). Dalej Borne Sulinowo 18 tysięcy hektarów, Świętoszów 15, 020 tysiąca hektarów. Liczba wojska 59053 żołnierzy (dane oficjalne), cywile (obywatele ZSRR zatrudnieni w wojskowości) 7711 oraz 39950 członków rodzin osób wyżej wymienionych. Największe zgrupowania żołnierzy znajdowały się w Bornym Sulinowie, Świętoszowie, Legnicy. 18 obiektów było rozlokowanych poza największym zgęszczeniem (były to 4 lotniska, 4 stacje łączności, 3 stacje łączności troposferycznej oraz jednostki militarnej poczty. W Warszawie rezydował ponadto Najwyższy Reprezentant Sił Sojuszniczych przy polskich władzach. Łącznie wojska PGW wykorzystywały następujące ilości obiektów:

-15 lotnisk (9 na własne potrzeby, z których na 8 stacjonowały jednostki wojskowe, a 1 było zapasowe; 6 jako lotniska zapasowe Rosjanie używali z polską armią);

-11 basenów portowych, 4340 metrów wybrzeża morskiego;

-8 poligonów (m. in. Świętoszów, Przemków - Trzebień, Wędrzyn, Świdnica - Witoszów, Borne Sulinowo);

-12 dużych magazynów paliw (z czego 3 jako samodzielne obiekty);

-6517 budynków z czego 3800 było własnością Skarbu Państwa i 2717 wybudowanych przez Rosjan na własne potrzeby.

 

Wycofywanie jednostek:

 

Proces rozpoczął się w kwietniu 1991 roku i zakończył jesienią 1993. Pierwsze opuszczone obiekty to lotnisko w Skarbimierzu koło Brzegu, Toruń oraz szpital w Nowej Soli. Ostatnie jednostki wycofywały się ze Świnoujścia. Łącznie przetransportowano 56 tysięcy żołnierzy, 7, 5 tysiąca pracowników cywilnych, 40 tysięcy członków rodzin. Z wyposażenia 20 rakiet taktyczno - operacyjnych, 599 czołgów, 485 pojazdów opancerzonych, 390 moździerzy i innej artylerii, 202 samoloty, 144 helikoptery, 443 tysiace ton wyposażenia wojskowego oraz 94 tysiące ton amunicji. Część wycofano przy użyciu 5203 transportów kolejowych (22540 platform). Część przy pomocy samolotów transportowych.

 

Z historii oraz o podstawach prawnych stacjonowania:

 

Stacjonowała tutaj Północna Grupa Wojsk Radzieckich powstała z przekształcenia 2 Frontu Białoruskiego, odbyło się to na podstawie decyzji Szefa Sztabu Generalnego Armii Czerwonej Aleksieja Antonowa i podpisanej przez Stalina 10 czerwca 1945 roku. Siedzibą dowództwa wojsk była Legnica. Pierwszym dowódcą Północnej Grupy został marszałek Konstanty Rokossowski. Pierwotnie grupa wojsk radzieckich składała się z komendantur rozsianych po całym kraju. Podstawowym celem komendantur było administrowanie wywozem łupów wojennych. Tak było w wielu miastach, w których nie lokalizowano garnizonów wojskowych. W miejscowościach, w których lokalizowano garnizony sytuacja wyglądała inaczej. Tam występowało znaczne nagromadzenie wojsk. Garnizony zlokalizowano w następujących miastach: Legnica, Brzeg, Białogard, Szprotawa, Żagań, Świebodzice, Świdnica, Oleśnica, Szczecin, Wrocław, Świnoujście. Tutaj garnizony obejmowały całe zamknięte dzielnice. W miastach, gdzie oddziały nadzorowały tylko wywożenie mienia po jego wywózce opuszczały one miejscowości. Do 1947 roku liczebność wojsk radzieckich zmalała o 30 %. Dalsze lata to okres zwalniania kolejnych obiektów i opuszczania miast. Do 1956 roku wojska radzieckie stacjonowały na ziemiach polskich w zasadzie jako okupant na nowo zdobytych ziemiach stanowiących łup wojenny (zawarto umowę między Rządem Tymczasowym a Sztabem Generalnym Armii Czerwonej odnośnie pobytu wojsk). Ostatecznie prawne usankcjonowanie pobytu wojsk radzieckich  nastąpiło umową zawartą 1 grudnia 1956 roku przez Władysława Gomułkę "Umowa o statusie wojsk radzieckich czasowo stacjonujących w Polsce", przewidującą stacjonowanie 64 tysięcy żołnierzy zmieniała pobyt na stacjonowanie wojsk sojuszniczych. W późniejszym czasie zawierano kolejne porozumienia dotyczące stacjonowania wojsk m. in. Porozumienie między rządem PRL a ZSRR o wzajemnej pomocy prawnej związanej z czasowym stacjonowaniem wojsk z 1957 roku, porozumienie o liczebności, rozmieszczeniu i przemieszczeniach wojsk radzieckich czasowo stacjonujących w Polsce. ostatnim był Układ między Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjską w sprawie wycofywania wojsk Federacji Rosyjskiej z terytorium  Polski z 22 maja 1992. Większośc porozumień nie była publikowana. Dane pochodzą z artykułu "Północna Grupa Wojsk Armii Radzieckiej w Polsce w latach 1945 - 56" zawartego na stronie www.clio.his.uni.torun.pl oraz opracowania autorstwa Pawła Wieczorka i Katarzyny Żukrowskiej Bilans zamknięcia pobytu wojsk radzieckich na terytorium Polski.

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ